زلزله تهران

[ad_1]

در این نوشتار سعی داریم ضمن بررسی زلزله تهران و ساختار زمین شناسی آن از منابع موثق، نکاتی در خصوص پیش بینی زلزله تهران و احتمال وقوع زلزله تهران از دیدگاه کارشناسان و اساتید زلزله شناسی را ارائه نموده و نکات ایمنی که می بایست در حین زلزله رعایت گردد را نیز مورد بررسی قراردهیم. ضمنا به جهت آشنایی بیشتر با این پدیده طبیعی هراسآور، نکاتی در خصوص تعریف زلزله، امواج زلزله، گسل و … ارائه می گردد.

تعاریف | زلزله تهران | آمادگی در برابر زلزله

در روز ۲۹ آذر ۱۳۹۶ و در ساعت ۲۳:۲۷:۳۷ زمین‌لرزه‌ای با بزرگی ۵٫۲ (موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران) مناطقی پیرامون شهر کرج در استانهای البرز و تهران را به لرزه درآورد. مشخصات این زلزله طبق آمار پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله کشور به شرح زیر است:

هر چند که این زلزله در وبسایت های خارجی ۴٫۹ ریشتر گزارش شده است.

 

۲-۱  شتاب زلزله تهران

در زیر شتابنگاشت زلزله تهران که از وبسایت مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی استخراج شده است، آمده است:

۳-۱ صدای مهیب زلزله تهران

به نقل از سایت های خبری دکتر مازیار حسینی، کارشناس لرزه‌نگاری و استاد دانشگاه در خصوص  شنیده‌ شدن صدای مهیب در مناطق مختلف پیش از وقوع زلزله تهران، گفتند: موج اولیه زمین لرزه موج موسوم به P است که با توجه به طولی بودن آن قابل شنیدن بوده و در بسیاری از زلزله‌های دیگر نیز صدای مهیب آن به گوش رسیده است، لذا این موضوع مساله غیرعادی نبوده و نگران‌کننده نیست. (موج P در ادامه به تفصیل معرفی شده است).

۲- پیش بینی زلزله تهران

به منظور پیش بینی زلزله احتمالی تهران در اینجا نظر تعدادی از اساتید زلزله شناسی کشور آمده است:

• رئیس مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی: دکتر محمد شکرچی زاده : ” این زلزله نتیجه فعال شدن گسل ماهدشت در جنوب کرج بود” اظهار کرد:گسل ماهدشت در کنار گسل های ایپک و اشتهارد با بزرگای ۷ تا ۸ ریشتر واقع شده و احتمال زیادی وجود دارد که آنها را فعال کند.وی با یادآوری این که حداکثر شتابی که دریافت کردیم از ایستگاه مرز آباد کرج با شتاب ۱۹۶ سانتیمتر بر مجذور ثانیه بوده که نزدیک دو دهم شتاب ثقل را دارد که شتاب نسبتا بزرگی است، تاکید کرد:چنانچه گسل ایپک و اشتهارد بر اثر گسل ماهدشت فعال شده باشند، خطر جدی تهران و البرز را تهدید می کند.

 

• مهدی زارع استاد تمام پژوهشگاه زلزله گفت: زارع بیان کرد: بر اساس مطالعات علمی گسل شمال تهران و اشتهارد با هم مرتبط است و می‌تواند دو سوی گسل بالا برود و هر کدام حرکت کنند که اگر تنش بالا رود، زلزله رخ می‌دهد.

رئیس پژوهشگاه بین‌المللی و مهندسی زلزله با بیان اینکه گاهی بعد از زلزله اول از ۲ هفته تا ۳ ماه احتمال وقوع زلزله وجود دارد و باید مانور و آمادگی برای وقوع زلزله بعدی داشته باشیم، تصریح کرد: باید ایستگاه‌های لرزه نگاری افزایش یابد تا راحت تر پس لرزه‌ها را بسنجیم و باید به دانشمندان امکانات داد تا بتوانند زمین را رصد کنند و وقایع را پیش بینی و ثبت کنند.

 

• به گزارش خبرگزاری مهر، با وجود شایعات و گمانه زنی های فراوان که پس از زلزله چهارشنبه ۲۹ آذرماه تهران مبنی بر احتمال فعال شدن دیگر گسل های تهران رخ داد، علی مرادی رییس مرکز لرزه نگاری گفت: هیچ فعالیتی در گسل شمال تهران، مشاء و ری مشاهده نمی‌شود.

۳- گسلهای تهران

 

 

۴- انواع گسل

تعریف گسل یا گسله: گسلها شکستگیهایی در پوسته زمین هستند که سنگ‌های دو طرف صفحهٔ شکستگی نسبت به همدیگر حرکت کرده باشند. این جابه‌جایی می‌تواند از چند میلی‌مترتا صدها متر باشد. انرژی آزادشده به هنگام حرکت سریع گسل‌های فعال، عامل وقوع اغلب زمین‌لرزه‌ها است.

در واقع حضور گسل در یک منطقه نشان می­دهد که در یک زمان گذشته، در طول آن جابجایی رخ داده است. این جابجایی­ها می­توانسته یا بصورت جابجائی آرام باشد که هیچ گونه لرزشی در زمین ایجاد نمی­کند و یا اینکه بصورت ناگهانی اتفاق بیفتد که جابجایی های ناگهانی در طول گسلها عامل ایجاد اغلب زلزله ها می­باشد. البته بیشتر گسلها غیر فعال هستند، و باقیمانده­ای از تغییر شکلهای گذشته می­باشند.

تقسیم بندی گسلها فقط بر اساس هندسه و جهت جابجائی نسبی ایجاد شده در آنها صورت می­پذیرد. گسلهای راستا لغز و گسلهای شیب لغز دو تقسیم بندی کلی گسلها میباشند که در زیر تعاریف مربوط به آنها آورده می­شود.

 

۱-۴ گسل امتداد لغز

گسلهایی که امتداد اصلی لغزش در امتداد راستای گسل باشد، گسل امتداد لغز نامیده میشوند. بر اساس جهت حرکت در امتداد راستای گسل، گسلهای چپ گرد و یا راست گرد را میتوان تشخیص داد.

۲-۴ گسل شیب لغز

گسلهایی که امتداد اصلی لغزش موازی جهت شیب گسل باشد، گسلهای شیب لغز نامیده می­شوند.

در عمل لغزش گسل، ترکیبی از شیب لغز و راستا لغز می­باشد که گسل مایل نامیده میشود. در شکل زیر تمام حالتهای ممکن به نمایش گذاشته شده است.

۵- امواج زلزله

امواج زلزله به دو نوع اصلی حجمی و سطحی تقسیم می شود:.

۱-۵- امواج حجمی

انرژی رها شده در زیر زمین از درون زمین به شکل حرکت موجی به سطح آن می‌رسد. این نوع موج خود به دو نوع امواج طولی یا P و امواج عرضی یا S تقسم می شود.

امواج طولی یا P که سرعت آنها از سایر امواج بیشتر است و بنابراین زودتر از بقیه امواج به محل ایستگاه لرزه نگاری می‌رسند.

امواج عرضی یا S سرعت این امواج ، از امواج طولی کمتر است و دومین موجی است که به ایستگاه لرزه نگاری می‌رسد.

۲-۵ امواج سطحی

موج ریلی: در این امواج ذرات با حرکت خود ، شکلی مانند بیضی که در صفحه قائم و موازی با جهت حرکت موج است، می‌سازند.

موج لاو: نوع دیگر امواج سطحی ، موج لاو است که اساسا مانند موج برشی یا عرضی بوده، لیکن فاقد قدرت ایجاد تغییر مکان قائم می‌باشد. این موج ، زمین را در جهت جانبی و در یک صفحه افقی موازی سطح زمین ، ولی در جهت عمود بر امتداد انتشار موج ، به انتشار در می‌آورد. با توجه به اینکه اثر ناشی از امواج لاو تکان افقی است، لذا خسارت وارده به ساختمانها از طریق پی آنها قابل توجه می‌باشد..

آمادگی در برابر زلزله

اگر در منطقه زلزله خیزی زندگی میکنید، لازم است اطلاعاتی در مورد این مهم داشته باشید تا بتوانید در مواقع اضطرار سالم بمانید. بدیهی است اولین گام این است که بپذیرید در منطقه ای لرزه خیز هستید و باید ملاحظات خاصی را رعایت کنید و آمادگی هایی را داشته باشید. در این بخش به یافته های بین المللی در این خصوص اشاره خواهیم کرد (عمده مطالب با مرجعیت سازمان مدیریت بحران فدرال آمریکا FEMA نقل میشود):

تیمهای نجات در آمریکا و دیگر نقاط جهان که وظیفه جستجوی افراد به دام افتاده در زیر آوار را برعهده داشته اند در کنار پرسنل تیمهای اورژانس، محققان و کارشناسان ایمنی، همگی بر این عقیده هستند که بهترین اقدام به منظور کاهش جراحات و مرگ و میر در هنگام زلزله در سه گام خلاصه میشود :

۱- بنشینید، ۲- پناه بگیرید ۳- تا پایان لرزشها در همین حالت بمانید.

روشهای دیگری که عنوان میشود از قبیل ایستادن در چارچوب درها، فرار کردن به بیرون و “مثلث حیاتی” خطرناک ارزیابی میشوند و توصیه نمیگردد.

در زمان شروع لرزشهای زلزله چه کنیم؟

ممکن است تجربیات قبلی شما در زلزله های قبلی ، باورهای نادرستی برای شما ایجاد کند، ممکن است شما در زلزله های گذشته هیچ کاری نکرده باشید و یا به بیرون فرار کرده باشید و سالم مانده باشید. یا ممکن است در زیر میزی پناه گرفته باشید و اطرافیان از این کار شما تعجب کرده باشند و بگویند که شما خیلی واکنش نامعقولی نشان داده اید. با اینحال در نظر داشته باشید که احتمالا شما هرگز زلزله چندان قدرتمندی را تجربه نکرده اید که پتانسیل ایجاد خسارات و مرگ و میر را داشته باشد: حرکات شدید به عقب و جلو که هریک از این حرکات میتواند چندین متر باشد و در ثانیه چندین بار تکرار شود. در این حالت زمین و یا کف ساختمان از زیرپای شما جابجا میشود و تمامی اشیای اطراف که به خوبی مهار نشده به پرواز در می آیند و پتانسیل صدمه شدیدی را دارند.

به همین دلیل شما باید یاد بگیرید که بلافاصله از خود حفاظت کنید و این کار را از ابتدای زلزله شروع کنید، به هیچ عنوان منتظر نشوید که ببینید لرزه ها شدید میشود یا خیر چرا که شما اصلا راهی ندارید که تشخیص دهید این زلزله قرار است چقدر شدید باشد، به محض وقوع دست به کار شوید.

در اکثر مواقع اقدامات شما به این شرح باید باشد:

۱- هر کجا که هستید به صورت چهار دست و پا بنشینید. این حالت شما را در مقابل افتادن محافظت میکند و میتوانید به سمت اولین نقطه امن اطراف خود (برای مثال زیر میز) حرکت کنید. دقت داشته باشید که در تکانهای شدید در حالت ایستاده نخواهید توانست که تعادل خود را حفظ کنید.

۲- پناه بگیرید. با یک دست گردن و سر خود را از پشت بپوشانید:

– اگر یک میز در اطراف خود میبیند ب سمت آن بخزید و پناه بگیرید.

– اگر هیچ چیزی برای پناه گرفتن در اطراف خود نمیبینید، به سمت یکی از دیوارهای داخلی بخزید، از دیوارهای پیرامونی و پنجره ها فاصله بگیرید.

– روز زانوی خود باشید و به جلو خم شوید تا از ارگانهای داخلی بدن خود حفاظت کنید.

۳- تا زمان توقف کامل لرزه ها در محل خود بمانید.

اگر در زیر یک میز یا هر شی امن دیگری پناه گرفته اید،  با یک دست پایه آنرا بگیرید تا اگر حرکت کرد به همراه آن حرکت کنید.

اگر پناه نگرفته اید، با دو دست سر و گردن خود را حفاظت کنید.

 

چرا کارشناسان سه گام فوق را در هنگام زلزله توصیه میکنند؟

– تلاش برای فرار شما را در معرض ریسک قرار میدهد: اکثر زلزله ها بدون هیچ هشداری شروع میشود و میتواند آنچنان پرقدرت باشد که شما نتوانید فرار کنید و چه بسا در این هنگام سقوط کنید. لذا بهتر است قبل ازاینکه زلزله شما را به زمین بزند، خودتان بنشینید و یک پناهگاه برای خود پیدا کنید و از سرو گردن خود با دستانتان حفاظت کنید. سه گام فوق عموما بیشترین شانس را برای حفاظت از خود در مقابل زلزله در اختیارتان قرار میدهد، حتی در مواردی که مبلمان و اثاثیه درون خانه به حرکت در می آیند و اجزای غیرسازه ای ساختمان تخریب میشوند.

– بیشترین خطر از ناحیه سقوط و پرتاب شدن اشیای داخل خانه و اجزای غیرسازه ای ساختمان (مثل دیوارها، شیشه ها و پنجره ها) ناشی میشود. تحقیقات در مورد صدمات و مرگ و میر ناشی از زلزله در دهه های گذشته نشان میدهد که احتمال اینکه مرگ و میز ناشی از برخورد اشیا از قبیل دیوارها، شیشه ها، پنجره ها، کمدها، تلویزیون، لوسترها و امثال آن باشد بیشتر از احتمال مرگ و میر بر اثر ریزش کلی ساختمان است، خصوصا در ساختمانهایی که طراحی مهندسی شده اند. سه گام فوق از شما در مقابل این خطرات محافظت میکند.

اگر هیچ جایی برای پناه گرفتن در اطراف خود نمیبیند، به سمت یک دیوار داخلی بروید و پناه بگیرید، دقت داشته باشید که دیوارهای خارجی گزینه مناسبی نیستند چرا که بیشترین احتمال تخریب را دارند و در عین حال در آنها پنجره هایی تعبیه شده که میتوانند آسیب جدی به شما بزنند. اگر در رختخواب هستید، بهترین کار اینست که همانجا بمانید و از سر خود با یک بالش محافظت کنید. بسیاری از مطالعات نشان میدهد افرادی که در رختخواب بوده اند، اگر این کار را انجام میدادند و محل خود را ترک نمیکردند احتمال زنده ماندن آنها بسیار بیشتر بوده است.

همچنین لازم است که با محکم کردن تمامی اجزای داخل ساختمان در جای خود، احتمال آسیب را کاهش دهید. برای اینکار مبلمان سنگین را به دیوار یا کف مهار کنید، لوازم روی میزها را به وسیله های مقتضی در جای خود ثابت کنید و با استفاده از ادوات مناسب، از سقوط اشیا از رو و درون کابینتها پیشگیری کنید.

خطر ریزش کلی ساختمان از اهمیت کمتری برخوردار است.

هرچند که تصاویری که نشان میدهند خانه ها ریزش کرده و ویران شده بسیار هراس انگیز است، اما اگر شما در یک منطقه لرزه خیز هستید باید بدانید که آیین نامه ها و سازمانها مقرارت سفت و سختی را برای سازه ها تدوین کرده اند و اگر ساختمان شما مهندسی ساز است احتمال اینکه سازه ساختمان ریزش کند چندان زیاد نیست. هرچند این خطر در ساختمانهایی که مصالح بنایی دارند (دیوارهای باربر بدون شناژ ، ساختمانهای بنایی و ساختمانها فرسوده) وجود دارد. با اینحال در این نوع از ساختمانها نیز تیمهای نجات آموزش دیده اند که کجا را باید برای یافتن افراد زنده درون این ساختمانها جستجو کنند، یعنی “فضاهای خالی قابل زنده ماندن”.

هدف اصلی از سه گام فوق، حفاظت از شما در مقابل سقوط اشیا و اجزای ساختمان و نیز قراردادن شما در همان “فضای خالی قابل زنده ماندن” میباشد. بسیار احتمال دارد که فضای خالی زیر یک میز حتی پس از ریزش ساختمان نیز خالی باقی بماند و احتمالا تصاویری از این دست را از زلزله های گذشته دیده اید. متخصصین اذعان دارند که شناسایی نقاطی که پس از تخریب فضای خالی ایجاد میکند عملا غیر ممکن است چرا که وابسته به نحوه تخریب و جهت آن و بسیاری دیگر پارامترها میباشد که به هیچ وجه قابل پیش بینی نیست. (لذا روش مثلث حیات ، یعنی پناه گرفتن در کنار مبلمان به هیچ وجه قابل اعتماد نیست.)

تنها استثنا از قانون سه گامی فوق در زمانی است که در طبقه همکف یک منطقه با سازه های غیرمهندسی که فاقد آیین نامه های ساختمانی است زندگی میکنید. (این موضوع در اکثر مناطق ایران صدق نمیکند و آیین نامه های ایران در بخش سازه قوانین سفت و سختی دارند هرچند در زمان اجرا بعضا نواقصی دیده میشود). همچنین اگر در طبقه همکف یک ساختمان خشت و گلی با سقف و دیوارهای بسیار سنگین زندگی میکنید میتوانید به سرعت خود را به فضای آزاد برسانید.

چه کارهایی را در زمان زلزله نباید انجام بدهید:

براساس تحقیقات انجام شده در خصوص جراحات و مرگ و میر افراد در زلزله های قبلی، متخصصین توصیه میکنند که سه کار زیر را در هنگام وقوع زلزله انجام ندهید:

– به بیرون و یا اتاقهای دیگر ندوید: نقاط مجاور دیوارهای پیرامونی ساختمانها خطرناک ترین مناطق هستند. پنجره ها، نماها (خصوصا نماهای سنگی غیرمهار شده که در ایران بسیار متداول است) و دیگر اجزای معماری معمولا اولین اجزایی از ساختمان است که تخریب میشوند. برای دور ماندن از این محدوده ها اگر درون ساختمان هستید همانجا بمانید و اگر بیرون از ساختمان هستید هم از ساختمان دور شوید. همچنین ممکن است لرزشها آنچنان قوی باشد که شما نتوانید سرپا بمانید و حرکت کنید و اشیا و اجزایی به روی شما سقوط کند و به سمت شما پرتاب شود که انتظارش را هم نداشتید. بنابراین قبل از اینکه زلزله شما را زمین بزند، به روی زمین بنشینید.

– داخل چارچوبها قرار نگیرید: شاید شما هم عکسی را دیده باشید که یک ساختمان بنایی تخریب شده و تنها یک چارچوب سرپا مانده است. برهمین اساس ایده اشتباهی به وجود آمده که قرار گرفتن در چارچوب درها میتوان نقطه امنی باشد. البته اگر در یک ساختمان بسیار قدیمی بنایی یک طبقه زندگی میکنید شاید این ایده درست باشد هرچند در این حالت هم بهتر است به بیرون فرار کنید. اما در آپارتمانها و ساختمان این ایده درست نیست چرا که چارچوب دربها نمیتواند از شما در برابر آسیب زننده ترین عناصر، یعنی سقوط و پرتاب اشیا حفاظت کند، همچنین شما در یک زلزله شدید نخواهید توانست در داخل چارچوب باقی بمانید. بنابرین فضای خالی زیر میزها محل امنتری خواهد بود.

– به “مثلث حیات” پناه نبرید. در سالهای اخیر یک ایمیل دست به دست شده است که به جای رفتن به زیر میزها، در کنار مبلمان و میز پناه بگیرید. این ایده و دیگر ایده های مطرح شده در این قالب بسیار خطرناک است و مرجع علمی آنها را تایید نمیکند. این ایده بر اساس باورهای غلط زیر شکل گرفته است:

– ساختمانها همیشه در زلزله تخریب میشوند ( اشتباه است چرا که تخریب کلی در ساختمانها اخیرا متداول نیست و اگر هم تخریب شود کف طبقات مانند کیک روی هم سقوط نمیکند!)

در زمان زلزله، تمامی میزها و مبلمانها خرد میشوند. ( اشتباه است، در زلزله های واقعی بسیاری از افراد زیر این المانها زنده مانده اند)

میتوان پیش بینی کرد که ساختمان چگونه خراب میشود و نقاطی که فضای خالی ایجاد میشود را شناسایی کرد. (اشتباه است، هیچوقت نمیتوانید بفهمید کدام سمت از یک میز یا مبل خالی خواهد ماند چرا که به فاکتورهای بسیار متعددی بستگی دارد)

در زمان زلزله های قوی زمان و توانایی برای حرکت به سمت نقاط  خاصی وجود دارد. ( اشتباه است، حرکت در زمان زلزله های شدید بسیار سخت و خطرناک است.)

در قالب همین توصیه های غیر عملی، موارد دیگری نیز ذکر شده که بسیار خطرناک است، از قبیل اینکه اگر در زمان وقوع زلزله در ماشین هستید از آن پیاده شوید و کنار ماشین دراز بکشید، این ایده نیز با این پیش فرض اشتباه مطرح شده است که در زمان وقوع تمامی زلزله ها قرار است یک پل به روی خودروی شما سقوط کند حال آنکه در دنیای واقعی قرار نیست اینگونه باشد و قرار گرفتن در کنار ماشین میتواند باعث برخورد و لغزییدن ماشین به روی شما و دیده نشدن توسط دیگر ماشینها و خطرات جدی گردد.

اقدامات بعد از زلزله

پس از اتمام موجهای زلزله اگر سالم هستید و جراحت یا مصدومیتی ندارید، وضعیت اطراف خود را بررسی کنید و از ساختمان خارج و به محیط باز و امنی بروید. پس از زلزله های قوی، احتمال وقوع پس لرزه های قدرتمند نیز وجود دارد خصوصا اینکه ساختمانها پس از زلزله اصلی آسیب پذیر تر شده و تخریب آنها محتمل خواهد بود. لذا باید با حفظ خونسردی و در نظر گرفتن نکات ایمنی و دوری گرفتن از اجزا و اشیای در حال تخریب و سقوط از محل خارج شوید.

همچنین آتش یکی از اصلی ترین خطرات پس از زلزله است، اگر بوی گاز حس میکنید به سرعت محل را ترک کنید و در هنگام برداشتن اشیا مراقب سقوط آنها باشید. معمولا حداقل چند دقیقه تا وقوع پس لرزه وقت دارید، پس با آرامش اما سریع اقدام کنید. اگر شب است و برقها رفته است، از کوله لوازم ضروری خود چراغ قوه را بردارید و از آن کمک بگیرید.

اگر در زیر آوار گرفتار شده اید، اول از همه لازم است دهان و بینی خود را از گرد و غبار اولیه محفوظ بدارید. با استفاده از سوتی که در کوله لوازم ضروری گذاشته اید کمک بخواهید و یا هر ساعت یکبار، سه ضربه پشت سر هم به اجسام اطراف خود وارد کنید و کمک بخواهید. امداد رسانها به دنبال چنین نشانه هایی برای یافتن شما خواهند بود. اگر زخمی شده اید محل زخم را تمیز کنید و از کیف لوازم ضروری خود برای استریل کردن و بستن آن استفاده کنید، اگر به آن دسترسی ندارید محل زخم را فشار دهید تا خونریزی قطع شود.

آمادگی های قبل از زلزله

(در حال به روز رسانی)

سایت مرکز زلزله شناسی کشور

نوشته زلزله تهران اولین بار در ژئوساخت ساختمان پدیدار شد.

[ad_2]